Een stijlgids als stok achter de deur voor vertalers
Een van de dingen die vertalen zo moeilijk maakt, is dat je op een heleboel manieren ongeveer hetzelfde kunt zeggen, en dat iedereen we het zelden eens zijn over wat nu eigenlijk de beste manier is.
Als de spelling en de grammatica kloppen, en daar zorgen de vertalers van Vertaalbureau.nl wel voor, zijn alle verschillen die er nog mogelijk zijn een kwestie van stijl. En dus erg afhankelijk van persoonlijke voorkeuren.
Onze klanten laten vaak weten dat ze vertalingen willen die goed lopen, vlot zijn, pakkend zijn etc. Maar ook met zulke instructies zijn er nog heel veel mogelijkheden om een willekeurige zin te vertalen. Welke van die mogelijkheden kiest de vertaler? Kan hij zijn eigen taalgevoel volgen, of moet hij zich proberen in te leven in de wensen van de klant?
Een stijlgids waarin we samen met onze klant voldoende gedetailleerd diens wensen vastleggen, kan veel houvast geven.
De norm overrulen?
In het Duits of Spaans is het heel goed mogelijk om korte zinnen te gebruiken. Er is geen grammaticale regel die zegt dat meer dan 10 woorden moeten tellen. Maar toch tref je in Duitse of Spaanse teksten minder van die korte zinnen aan dan in Nederlandse teksten. Zowel schrijvers als lezers zullen zeggen dat lange zinnen mooier zijn, of serieuzer, of minder geforceerd dan altijd maar kort.
Het is vaak een goed idee om de norm voor andere taalgebieden te volgen. Waarom je Spaanse lezers tegen het been stoten door korte zinnen te gebruiken? Maar misschien heb je goede redenen om het toch te doen:
- Korte zinnen passen bij je merk. Ook in andere talen.
- Je wilt omwille van de duidelijkheid maar één boodschap per zin overbrengen.
- Je wilt de aandacht trekken met een iets afwijkende stijl.
Wil je nu dat ook de Duitse en Spaanse vertalers hun zinnen kort houden, dan moet je dat expliciet vastleggen. En omdat ‘lang’ en ‘kort’ relatieve begrippen zijn, is het het beste om daar regels voor te bedenken. Bijvoorbeeld: een vertaalde zin mag niet meer dan 10% langer zijn dan de bronzin. Bied bovendien alternatieven voor als de zin toch langer dreigt te worden: sta de vertaler toe om naar eigen inzicht informatie weg te laten, of om twee zinnen te gebruiken die samen wel veel langer zijn dan de bronzin, maar elk iets korter.
Alleen met zulke regels kan je discussies voorkomen.
Wat kan er in de stijlgids voor vertaling staan?
Een stijlgids begint vaak met de algemene stijlregels voor je bedrijf, die niet afhankelijk zijn van de taal. Bijvoorbeeld: spreek de lezer altijd direct aan. Ook dat een bedrijf fun moet zijn, of klantvriendelijk, of bepaalde kernwaarden moet uitstralen. Sommige bedrijven hebben een onderscheidende schrijfstijl, bijvoorbeeld met heel korte zinnen. Of een ver doorgevoerde gender neutrality.
De rest van de stijlgids specificeert wat die algemene stijlregels voor een bepaalde taal doen. Als bijvoorbeeld de bedrijfsstijl ‘informeel’ is, kan in de stijlregels voor Nederlands staan dat de aanspreekvorm ‘je’ is, en niet ‘u’. In de stijlregels voor Frans kan echter worden vastgelegd dat lezers weliswaar direct moeten worden aangesproken (dus bij voorkeur geen ‘on’), maar dat de aanspreekvorm toch echt ‘vous’ blijft. Want met ‘tu’ zou je een groot deel van de doelgroep afstoten.
Andere zaken die in een stijlgids aan de orde kunnen komen, zijn:
- al dan niet aan elkaar schrijven van woorden
- onderscheid tussen mannelijke/vrouwelijke/onzijdige woorden
- gebruik van de passieve (lijdende) vorm
- hoofdlettergebruik (titels, knoppen en menu’s in software)
- afkortingen (weergave, en vertalen of niet?)
- vertalingen (of het niet vertalen) van namen van bedrijven, afdelingen, functies
- gebruik van uitroeptekens (bij vertalingen uit het Amerikaans-Engels)
- gebruik van vulwoorden: helaas, sorry, gefeliciteerd, oeps… die het niet even goed doen in alle talen
- interpunctie (regels voor gebruik van leestekens), vorm van aanhalingstekens
- gebruik van cursivering en andere opmaakelementen
- weergave van getallen (in cijfers of letters), datums, valuta
Hoe monitoren we stijlregels?
Anders dan de terminologie, waarvan we het gebruik softwarematig kunnen controleren (lees hier meer over op de pagina over terminologie), kan het naleven van stijlregels op enkele uitzonderingen na alleen door menselijke lezers worden gecontroleerd. Gelukkig is het bij het soort projecten waar we een stijgids voor inzetten (vooral marketingteksten) een vorm van menselijke controle gebruikelijk.
Vaak worden vertalingen ook door onze klanten, of hun partners, gecontroleerd. Die zien meestal snel of een tekst aan hun stijlvoorkeuren voldoet. Is dat niet het geval, dan kunnen ze ons er, met de stijlgids in de hand, op aanspreken.
Het maakt een enorm verschil als je als klant de stijlgids als stok achter de deur hebt, want over stijlzaken valt eindeloos te twisten. Maar als het duidelijk is dat we ons niet aan de regels hebben gehouden die we samen met jou hebben opgesteld, dan moeten wij gewoon ons huiswerk overdoen.
Persoonlijke service van de beste mensen
Wie gaat je website, je software, je handleidingen vertalen? Dat is een grote beslissing. De prijs is belangrijk, maar het is maar één aspect. De kwaliteit is belangrijk – maar hoe meet je die? Wij denken dat het bij het kiezen van je vertaalbureau uiteindelijk om de service gaat. Je vertaalbureau moet begrijpen wat je echt nodig hebt, zijn expertise bijdragen, met je meedenken. En ervoor zorgen dat de vertalingen echt een verschil gaan maken – een meetbaar resultaat. Vertaalbureau.nl wil dat vertaalbureau zijn. Lees op deze site wie we zijn en wat we doen, maar neem vooral contact met ons op. De enige domme vraag is de vraag die je niet stelde.